Guatr ve Çevresel Kirlilik
GUATR VE ÇEVRESEL KİRLİLİK
Guatr yapan çevresel etkenler arasında bazı kimyasal maddeler ve endüstri atıkları vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
1.Polychlorinated biphenyls (PBC): poliklorlu befenil bileşikleri: Bunlar T4 yapısına benzer, Çoğu ülkede yasaklanmıştır. PCB lere maruz kalan kişilerde T3 ve T4 azalır ve TSH artar. DDE alanlarla anti-TPO antikorlarında artış olur. PCB ler ilk olarak 1929’da kullanılmaya başlanmıştır ve 100’ün üstünde çeşidi vardır. Bunlar büyük santrallerdeki elektrik transformatörlerinin yalıtımında, elektrikli ev aletlerinde, boya ve yapıştırıcıların esneklik kazanmasında kullanılmaktadır.
2.DIOXINLER: Böceklerin tahribatı için kullanılır. Çoğu çeşidi çok tehlikelidir; kansere ve daha birçok hastalığa neden olmaktadır.Polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDDs) ve polychlorinated dibenzofurans (PCDFs) endüstri yanma ürünleridir veya böcek ilaçlarından oluşur. Bunlar T4 ve serbest + azaltır TSH yi artırır.
3.ALEVLENME GECİKTİRİCİLER: Alev geciktiriciler zamanımızda çok yaygın kullanılamkatadır. Bunlar elektronik aletlerde, plastiklerde, boyalarda, sentetik textillerde bulunur. Bu kimyasallara örnek verecek olursak tetrabromobisphenol A (TBBPA), polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) ve polybrominated biphenyls (PBBs) sayılabilir. TBBPA ve PBDEs T4 hormon yapısına benzerler. Bu kimyasallar tiroid hormonlarını azaltırlar.
4.BÖCEK İLAÇLARI (PESTİSİTLER): DDT gibi böcek ilaçları tiroid hormonlarını bozarlar.
5.PERFLORİNE KİMYASALLAR: yüzey koruyucu olarak kullanılan kimyasallardır. Boya veya yağ kaplama mlazemelerinde bulunur. Tiroid hormonlarını azaltırlar.
6.Phthalates: Plastik malzemelerde bulunan malzemelerdir. Yenidoğan döneminde hastanede yatan bebekler burada maruz kalabilir.
7.Bisphenol A: Çeşitli su ve gıda plastiklerinde kullanılır. Tiroid hormonlarını bozar.
8.UV FİLTRELERİ: Uv filtreleri tiroid hormonlarında değişiklik yapmaktadır.
ETKİ MEKANİZMASINA GÖRE KİMYASALLAR
1.TİROİD İYOD UPTAKE-TUTULUMUNU İNHİBE EDENLER
Perklorat, Tiyosyanat ve Nitratlar tiroid bezinin iyod tutulumunu engeller.
2.TİROİD HORMON RESEPTÖRÜNÜ BLOKE EDENLER
PCBs, PBDEs, Bisphenol-A, Triclosan
3.TRANSTİRETİNDEN T4 U AYIRANLAR
PBDEs, Hydroxylated PCBs
4.TPO AKTIVITESINI INHIBE EDENLER
İSOFLOVANLAR
5.HEPATİK ENZİMLERİ ETKİLEYEREK T4 YARI ÖMRÜNÜ AZALTANLAR
Organochlorine pestisidler
Dioxins ve furans
Guatr çeşitleri:
Tiroid bezi büyümeleri yani guatr 3 şekilde olabilir:
1-Basit Guatr: Tiroid hormonları normaldir. Bez içinde nodül yoktur. Tiroid bezinde büyüme vardır. Bu nedenle buna basit guatr adı da verilir.
2-Nodüler guatr: Tiroid bezi büyür ancak bez içinde nodül dediğimiz nohut veya leblebi büyüklüğünde yumrular vardır. Nodüler guatrda tiroid hormonları normal veya artmış olabilir.
3-Dalan Guatr (Torasik veya Plonjan Guatr): Tiroid bezinin göğüs kafesi içine doğru büyümesi ve göğüs kafesi içine girmesi veya dalmasıdır.
BASİT GUATR
Salgıladığı tiroid hormonları normal olduğu halde büyümüş tiroid bezine basit guatr denir. İçerisinde nodül olmadan tiroid bezinin olduğu gibi büyümesine düz veya basit guatr denir. Guatrın içinde nodüller varsa bunlara bu defa nodüler guatr denir. İyot yetmezliği dünyada en sık guatr nedenidir. İyot yetmezliği nedeniyle oluşan guatr ilk yıllarda düz bir büyüme şeklindedir; yani içinde nodül yoktur. Çocukluk ve ergenlik döneminde guatrda nodül pek bulunmaz. Ancak tedavi edilmez ve iyot eksikliği devam ederse ileri yaşlarda guatr hem büyür hem de içinde nodüller oluşur. Bu nodüller ileride aşırı hormon salgılama özelliği kazanarak hipertiroidi dediğimiz kanda tiroid hormonlarının aşırı çalışmasına neden olabilirler.
İyot yetmezliğine bağlı guatrı olan kişilerin kanlarında T3 hormonu hafif artar, TSH hormonunda biraz artış olabilir ve T4 hormonu biraz düşük çıkar.
Bir toplumda 6-12 yaş arası çocukların % 5’den fazlasında basit guatr varsa buna endemik (yaygın) guatr denir. Endemik guatr iyot yetmezliği olan bölgelerde sık görülür. Bu oran % 5 den az olursa sporadik (seyrek görülen) guatr ismi verilir. Sporadik guatr ise iyot yeterli bölgelerde görülür.
Guatr kadınlarda erkeklerden 4-5 kat daha fazla görülür. Gençlik çağında da kızlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Türkiye’de guatr sıklığı bölgelere göre değişmek üzere % 5-56 arasında değişmektedir. Görüldüğü gibi bu çok yüksek bir orandır.
İyot yetmezliği olan bölgelerde guatr daha fazladır. Özellikle dağlık bölgelerde toprakta iyot az olduğundan guatr daha fazla görülür. Bilinenin aksine kara lahana yenmesiyle guatr oluşumu arasında bir ilişki yoktur.
Selenyum yetmezliği de ülkemizde önemli bir problemdir. Yaptığımız bir çalışmada guatrlı kişilerde selenyum düzeyinin düşük olduğunu saptadık.
Guatr nedenleri:
a)İyot yetmezliği
b)Selenyum yetmezliği
c)Genetik eğilim veya ailede guatr olması
d)Tiroid bezinin iltihabi hastalıkları (Hashimoto veya tiroiditler)
e)Psikiyatrik hastaların kullandığı lityum ilacı
f)Soya yağı veya fasulyesi fazla yemek (iyot yetmezliği ile beraber)
g)Tiroid hormon oluşumundaki genetik bozukluklar
h)Sigara içmek
i)Demir yetmezliğine bağlı kansızlığı olanlar
j)Gebelik (iyot yetmezliği olan bölgelerde)
k)Beyinde bulunan hipofiz bezinden aşırı TSH hormonu salgılanması
l) çevresel kirlilik ve kimyasallar
Leave a reply